هو

سفارش‌های پیامبر(ص) در همسرداری

آنچه در پی می‌آید پاره‌ای از سفارش‌های حضرت رسول اکرم(ص)- به حولاء «زینب العطاره» است که در پی بروز چالشی میان او و شوهرش بیان شده است.این سفارش‌های گهربار در قالب حدیثی مفصل در کتاب معتبر مستدرک الوسائل آمده و پیامبر(ص) در ضمن آن نکاتی را به وی در خصوص نحوه برخورد با شوهر و در پیش گرفتن راهکارهای تحکیم روابط زناشویی گوشزد کرده است.

قطعاً این بیانات هیچ‌گاه به معنی برتری مرد بر زن و تنزل جایگاه زن نیست چه اینکه در همین حدیث و احادیث بسیار دیگر، وظایف و تکالیف بی‌شماری نیز برای مردان بیان شده که لازم است در قبال زنان انجام دهند. هدف کلی شارع مقدس از این سفارش‌ها چه به زن و چه به مرد نه ترجیح دادن یکی بر دیگری، بلکه صرفاً برای تقویت و استحکام روابط عاطفی و عاشقانه زن و مرد در کانون خانواده است. مناسبت تولد حضرت زهرا(س) فرصت مغتنمی است تا اینگونه احادیث- که متاسفانه کمتر در جامعه مطرح می‌شود- یادآوری شده و همسران و شوهران را با وظایف خود و ریزه‌کاری‌های ارتباطات زناشویی آشنا کند.

«حولاء »زن عطر فروش خاندان پیامبر(ص) بود.  روزی شوهرش به او دستوری می‌دهد و او از فرمان شوهر سرپیچی می‌کند. آن روز گذشت در حالی که مرد بر او خشمگین بود. زمانی که مرد برای نماز وارد مسجد شد، زن به دنبالش رفت، ولی مرد از او اعراض کرد. زن به سمت شوهر می‌رود و دست راستش را می‌بوسد و بر سرش بوسه می‌زند، اما شوهر از او اعراض می‌کند. زن دانست که شوهرش بر او خشمگین است. از این رو، زن نالان بر چهره خود سیلی زد و بسیار گریست و بر خود و عاقبت کارش از ترس خدا بسیار هراسان شد و اینکه با آتش دوزخ و روزی که ترازو نهاده و نامه ‌ها گشوده می‌شود چه کند؟ و نگران عذاب خداوند مالک روز جزا شد.

وقتی صبح شد نمازش را گزارد و برقعه انداخت و ردای بر سر کشید و به سمت خانه پیامبر(ص) روان شد. زمانی که آنجا رسید، چنین ندا در داد: سلام بر اهل بیت نبوت، کان علم و رسالت و محل آمد و شد فرشتگان، آیا به من اذن دخول می‌دهید ،خداوند بر شما رحمت آورد! ام‌سلمه صدایش را شنید و او را شناخت. پس به کنیز خود گفت: بیرون رو و در بر او بگشا! کنیز بیرون رفت و برایش در گشود و زن عطرفروش وارد شد. ام سلمه گفت: حولاء ! به چه کاری آمده‌ای ؟

در پاسخ گفت: از عذاب خداوند ترسانم. همسرم بر من خشم گرفته و ترسانم که مصداق مبغوض باشم. ام سلمه گفت: بنشین و از جا برنخیز تا رسول خدا(ص) تشریف آورند. پس حولاء نشست و با ام سلمه سخن گفت. هنگامی که پیامبر(ص) وارد شد فرمود: به راستی که من حولاء را نزدتان می‌یابم، آیا عطر خوشبویی از او خریده و خود را بدان معطر کردید؟

گفتند: نه به خدا ! درود خدا بر تو و اهل بیت پاک تو باد! بلکه حولاء آمده و از حق همسرش پرسان است. سپس ماجرا را بازگفت. پس پیامبر(ص) فرمود:‌ای حولاء ! زنی که خشم شوهررا بر انگیزد، با خاکستر آتش دوزخ سرمه‌ای بر چشمش کشند.

ای حولاء! سوگند به کسی که مرا به حق به نبوت و رسالت بر انگیخت، هر زنی سخن منطقی شوهرش را نپذیرد و دست رد به همسرش زند او را در روز قیامت به زبانش آویزان کنند و با زبانش با میخ‌های آتشین می‌دوزند.

آزاررسانی به شوهر

ای حولاء، قسم به آن خدایی که مرا به رسالت مبعوث کرد، هر زنی که دستش را دراز کند و بخواهد مویی را از سر شوهرش بکند یا پیراهن و لباس او را پاره کند(و یا به هر طریقی) او را بیازارد، خداوند بزرگ دو دستش را با میخ‌های آتشین می‌دوزد.

خروج بی اذن از خانه

ای حولاء! سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری برانگیخت، هیچ زنی بی اذن همسر از خانه بیرون نرود و در مجلس عروسی (و یا مهمانی) حاضر نشود، مگر آنکه خداوند چهل لعنت از راست و چهل لعنت از چپ و لعنتی از پیش رویش بر او فرود آورد تا سراپای وجودش را لعنت فرا گیرد و در لعنت غرق شود؛ و خداوند به هر گامی که بر می‌دارد چهل گناه تا چهل سال برایش می‌نویسد. پس اگر به سن چهل سالگی رسید و چهل بر او تمام شد، به شماره افرادی که صدا و سخنش را شنیده اند، لعنت نوشته می‌شود. پس دعایش اجابت نشود مگر اینکه شوهرش به تعداد دعاهایی که زن برای او می‌نماید، استغفار کند و اگر همسرش برای او استغفار نکند این لعنت و دوری از رحمت خداوند سبحان، تا روز قیامت و روزی که می‌میرد و بر انگیخته می‌شود، ادامه می‌یابد.

نماز بیرون خانه و بی اذن

ای حولاء! سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری و رسالت فرستاده وبرانگیخته است؛ هیچ زنی بیرون از خانه اش یا در درون خانه اش نماز (بی اذن همسر و یا نماز مستحبی) نمی‌گزارد، مگر آن که روز قیامت خداوند آن نمازش را می‌آورد و بر صورتش می‌زند. سپس امر می‌کنند تا او را به آتش برند، پس چون ماهی تکه تکه شده و مانند گوشت کوبیده شده و در آتش پخته شود.

سنگینی مهریه زن

ای حولاء! سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری و رسالت فرستاده، هر زنی که مهریه اش را زیاد کند و باعث فشار بر شوهر شود؛ خداوند بزرگ در روز قیامت زنجیرهای آتشین جهنمی را بر او سنگین می‌گرداند.

روزه بی اذن شوهر

ای حولاء! سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری و رسالت فرستاده،هر زنی که بدون اجازه شوهرش روزه مستحبی بگیرد، از گناهکاران محسوب می‌شود مگر اینکه روزه اش قضای ماه رمضان و روزه نذر باشد.

صدقه از مال شوهر

ای حولاء! سزاوار نیست زن از خانه شوهرش چیزی صدقه بدهد مگر از او اجازه بگیرد و در صورتی که بدون اجازه شوهر، صدقه بدهد ثواب آن به همسرش می‌رسد و چیزی جز بدبختی و گناه نصیب زن نمی‌شود.

ای حولاء! سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری و رسالت و هادی و مهدی فرستاده، هر گاه شوهر بر زنی غضب کند خداوند بر او غضب کرده و در روز قیامت وارونه در اصل و قعر دوزخ با منافقان در درک اسفل و پایین ترین درجه آتش دوزخ است و خداوند بر او مار و کژدم و افعی و مار بزرگ یا مارماهی بر او مسلط ساخته تا گوشتش را بگزند و در دهان برند و بلیسند. هر مار بزرگ به اندازه درخت یا کوهی استوار و بلند است.

بخشش گناهان برای زن مطیع و نمازگزار

ای حولاء! هر زنی نمازش را بگزارد و ملازم خانه اش باشد و اطاعت شوهرش کند، خداوند همه گناهان پیشین و پسین او را بیامرزد.

به رنج افکندن شوهر

ای حولاء! حلال نیست که زنی شوهرش را بیش از توانش به تکلف و زحمت اندازد و اینکه از شوهرش نزد هیچیک از خلق الله از خویش و غیر خویش گلایه و شکایت نبرد.

استقامت در سختی و آسانی

ای حولاء! بر زن است که در سود و زیان و بر سختی و آسانی شوهرش صبر و استقامت کند، همچنانکه همسر ایوب مبتلا(ع) صبر کرد. همسر ایوب بر خدمت شوهرش 18 سال صبر کرد و او را بر دوش حمل با باربران می‌کرد و با آسیاب کنندگان، آسیاب می‌کرد و با غسل کنندگان او را می‌شست و غذایی می‌آورد که بخورد و خدایش را حمد و سپاس می‌گفت و او را در کساء قرار می‌داد و بر دوشش حمل می‌کرد و این همه را برای شفقت و احسان و تقرب به خدای عز و جل انجام می‌داد.

ای حولاء! سوگند به کسی که مرا به حق به پیامبری و رسالت فرستاده، هر زنی بر سختی و آسانی شوهرش صبر کند و مطیع شوهر و دستورهایش باشد، خداوند تبارک و تعالی او را با همسر ایوب(ع) محشور می‌کند.‌ای حولاء! زینت خود را جز برای شوهرت نمایان نساز!‌ای حولاء! حلال نیست بر زن که دستبند‌ها و خلخال هایش را جز برای شوهرش آشکار سازد؛ و اگر این چنین کرد همواره در لعنت و خشم الهی است و خداوند بر او غضب می‌کند و فرشتگان خدا بر او لعنت فرستند و برایش عذاب دردناکی فراهم شده است.

وظیفه شوهر

ای حولاء! بر شوهراست که همسرش را سیر کرده و جامه بپوشاند و نماز و روزه و زکات را به او بیاموزد تا اگر در مالش حق مالی است بپردازد و در این امور مخالف شوهرش نباشد.

خیری از شوهر ندیدم

ای حولاء! سوگند به خدایی که مرا به حق به پیامبری و رسالت فرستاده، خداوند مرا به مقام محمود بر انگیخته است و بهشت و دوزخ را بر من عرضه کرد، پس دیدم بیشتر اهل دوزخ از زنان هستند. پس گفتم:‌ای حبیبم جبرئیل! برای چه این گونه است؟ پس در پاسخ گفت: به سبب کفر زنان. پرسیدم: به خدای عزوجل کفر می‌ورزند؟ پاسخ داد: نه! ولی آنان به نعمت خدا کفر می‌ورزند. پرسیدم: این چگونه است‌ای دوست و حبیبم جبرئیل؟! پاسخ داد: اگر شوهرشان در تمام روزگار به آنان نیکی کندو هیچ بدی در حق ایشان اظهار نکند، زن می‌گوید: من هرگز از تو خیری ندیدم.

خیانت به شوهر

ای حولاء! بر زن است که ملازم خانه اش باشد و به شوهرش مودت و محبت و شفقت نماید و از سخط و خشمش پرهیز کرده و خشنودی‌اش را بجوید و به عهد و وعده اش وفا کند و از صولت شوهرش بپرهیزد و برای کسی در هیچ‌یک از فرزندان شریک نگیرد و اهانت نکند و به رنج و شقاوت نیندازد و در حضورش خیانت در مالش نکند و هنگام نبود شوهرش، مالش را حفظ و صیانت کند چنان‌که در حضورش می‌کرد و در خانه اش به اعتدال و استوا باشد و خودش را برای شوهرش بیاراید و نماز گزارد و غسل از جنابت و حیض و استحاضه کند. پس هنگامی که این کار‌ها را کرد در روز قیامت چون دوشیزه‌ای با رخساری درخشان خواهد شد. پس اگر همسرش نیز مومن صالح بود همسرش خواهد بود و اگر مومن نبود با مردی از شهدا ازدواج خواهد کرد؛ هم چنین در غیاب شوهرت خود راخوشبو نساز!

زینت زنان

ای حولاء! هر زنی به خدا و روز آخرت ایمان دارد، زینتش را برای غیر شوهر قرار ندهد و سینه ‌ها و دستبندهایش را برای غیر آشکار نسازد. اگر چنین کند و چیزی را برای غیر شوهرش قرار دهد، به راستی که دین خود را فاسد کرده و خشم خدایش را بر خود وارد ساخته است.

ای حولاء! هر زنی که بهترین و پاک‌ترین و طیب ترین را برای شوهرش بیرون آورد، خداوند برایش در بهشت از هر رنگی خلق کند و به آن زن گفته می‌شود: بخور و بنوش! به سبب آنچه در گذشته و در دنیا نداشتی.

صبر بر خلق شوهر

ای حولاء! هر زنی که سخن (تلخ وناخوشایند)شوهرش را تحمل کند، خداوند به هر کلمه اش مزد روزه دار مجاهد در راه خدای عزوجل را برایش می‌نویسد.

گلایه از شوهر

ای حولاء: هیچ زنی از شوهرش گلایه و شکایت نکند مگر آنکه خشم خداوند را به جان خرد؛ و هر زنی که شوهرش را بپوشاند خداوند او را در روز قیامت هفتاد خلعتی بهشت دهد که هر خلعتی از آن مثل گل شقائق نعمان و ریحان است و خداوند در روز قیامت به او چهل کنیز و همراه از جنس حور العین دهد که در خدمتش باشند.

ثواب بارداری

ای حولاء! سوگند به خدایی که مرا به حق به عنوان پیامبر و رسول و بشیر و نذیر فرستاده، هیچ زنی برای شوهرش فرزندی را باردار نشود مگر آنکه در سایه الهی باشد با هر لگدی که از سوی فرزندش در شکم در می‌یابد، آزادی برده‌ای مومن برای او نوشته شود. هنگامی که زایید و وضع حمل کرد و به شیردهی کودک پرداخت، با هر مکیدن کودک از شیر مادر، برای مادر نوری درخشان تا روز قیامت است به طوری که هر یک از اولین و آخرین می‌بینند به شگفت می‌افتند، وبرای مادر ثواب و اجر روزه دار نمازگزار نوشته شود و اگر روزه دار باشد برایش روزه تمام روزگار تا قیامت نوشته می‌شود؛ پس اگر فرزندش را از شیر گرفت خداوند حق تعالی می‌فرماید:‌ای زن ! به راستی گناه پیشین تو را آمرزیدم.(مستدرک وسایل الشیعه، میرزا حسین نوری طبرسی، ج 14، ص 231 تا 237 و نیز صفحات 245)

تکلیف مردان نسبت به زنان

پس حولاء پرسید:‌ای رسول الله! صلوات خدا بر تو باد! همه اینها برای مرد است.

پیامبر(ص) پاسخ داد: بله! او گفت: پس زنان چه حقی بر مردان دارند؟

پیامبر(ص) فرمود: برادرم جبرئیل مرا خبرداد و همواره مرا به زنان سفارش می‌کرد به طوری که گمان کردم که حلال نیست بر مرد که به زنش «اف» بگوید. جبرئیل گفت:‌ای محمد! از خداوند عز و جل در حق زنان بترس و تقوا پیشه کن؛ زیرا آنان در ابتدای زندگی در دستان شمایند. آنان را به عنوان امانات الهی گرفتید و به کلمه الله و کتاب الهی به حکم فریضه و سنت و شریعت محمد بن عبدالله (ص) ازدواج با ایشان بر شما حلال شد، پس آنچه برای آنان بر شماست به عنوان حق واجب است ؛ چرا که اجسام ایشان بر شما حلال شد و ابدانشان در اختیار شما و وصل بر شماست و فرزندانتان را در درونشان حمل می‌کنند تا زمانی که وضع حمل اتفاق افتاد. پس بر ایشان شفقت و رحمت آورید و با دلهایشان پاک باشید تا با شما باشند و آنان را اجبار و اکراه نکنید و بر ایشان خشم نگیرید و آنچه از مال به ایشان دادید جز به رضا و اذن پس نگیرید. (مستدرک، ج 14، ص 242)

مجازات شوهر

در بخشی دیگر از حدیث آمده که پیامبر(ص) فرمود:) مردی که یک سیلی به همسرش بزند خداوند بزرگ به مالک و رئیس آتش‌های جهنم دستور می‌دهد که هفتاد سیلی آتشین به صورت او بزنند و هر مردی که دستش را به موی زن نامحرم برساند، روز قیامت آن دست، با میخ‌های سوزان جهنم دوخته می‌شود.(مستدرک، ج 14، ص 242)

البته در اینجا تنها گوشه‌ای از وظایف و تکالیف و نیز مجازات‌هایی که برای مردان در قبال همسران است بیان شده است و در روایات بسیاری وظایف و تکالیفی بر عهده مردان گذاشته شده که باید در زمان مناسب به آن‌ها پرداخته شود.

منبع: (مستدرک وسایل الشیعه، میرزا حسین نوری طبرسی، ج 14، ص 231 تا 237 و نیز ص 245)